کتابخانه کوچک حسین

استوانه یا منشور حقوق بشر کوروش لوحی از گل پخته است که به فرمان کوروش هخامنشی پادشاه و بنیانگذار شاهنشاهی هخامنشی نگاشته شده‌است. نیمه نخست این لوح از زبان رویداد نگاران بابلی و نیمه پایانی آن دستورهای کورش به خط میخی نوشته شده‌است. این استوانه در سال ۱۸۷۹ میلادی در نیایشگاه اِسَگیله (معبد مردوک، خدای بزرگ بابلی) در شهر بابل باستانی پیدا شده و در موزه بریتانیا در شهر لندن نگهداری می‌شود. این منشور یکی از بزرگترین نشانه‌های روحیهٔ بردباری در فرهنگ ایرانی است و بعنوان اولین اعلامیه حقوق بشر معرفی شده، که نماد تمدن والای ایرانیان در دوره هخامنشی است.

دبیران بابِلی در نوشتن استوانهٔ کوروش، از سنت هزار سالهٔ کتیبه‌های سلطنتی آشوری و بابلی الهام گرفتند:



استوانه نبونایید





منشور کوروش بعد از کشف در عراق، توسط هیئت باستان‌شناسی بریتانیا، به انگلستان انتقال یافت و به موزه بریتانیا در لندن سپرده شد.

پس از آنکه کوروش بزرگ (بنیان‌گذار شاهنشاهی هخامنشی) در سال ۵۳۹ پیش از میلاد بابل را بدون خونریزی فتح کرد، این استوانه را به عنوان بیانیه‌ای سلطنتی صادر کرد. در آن زمان، بابل یکی از بزرگ‌ترین مراکز تمدن و دین در جهان بود، و کوروش برای جلب حمایت مردم، احترام به خدایان بابلی و بازگرداندن تبعیدیان به سرزمین‌های خود را اعلام کرد.

محتوای منشور کورش را می‌توان در چند محور خلاصه کرد:

احترام به خدایان و معابد
کوروش اعلام می‌کند که خدای بابل (مردوک) او را برگزیده تا شهر را از ظلم شاه قبلی نجات دهد.

آزادی مذهبی و بازگرداندن مردم تبعیدی
در بخشی از متن آمده که او مردم سرزمین‌هایی را که توسط بابل تبعید شده بودند، به خانه‌های خود بازگردانده و معابدشان را بازسازی کرده است. این بخش سبب شده منشور کوروش به عنوان سندی از آزادی ادیان و بازگشت تبعیدیان (از جمله یهودیان) شناخته شود.

لغو بردگی و عدالت
کوروش خود را پادشاهی دادگر معرفی می‌کند و از ظلم و بردگی گسترده حکومت پیشین انتقاد می‌نماید.

احترام به فرهنگ‌ها و ملت‌ها
در منشور تأکید می‌شود که مردم بابل در امنیت خواهند بود و آیین‌ها و زبان‌شان محترم شمرده می‌شود.



اهمیت و تأثیر جهانی

در ایران: نماد تساهل، آزادی، و عدالت در فرهنگ ایرانی.

در جهان: گاهی به عنوان نخستین منشور حقوق بشر یاد می‌شود. سازمان ملل متحد نیز نسخه‌ای از آن را در نیویورک نگهداری می‌کند.

در کتب مقدس: برخی مورخان منشور کوروش را با فرمانی که در کتاب عزرا و اشعیا درباره بازگشت یهودیان از اسارت بابل آمده، مرتبط می‌دانند.



متن برجسته از منشور (ترجمه خلاصه)
«من کوروش، شاه جهان، شاه بزرگ، شاه توانمند، شاه بابل، شاه سومر و اَکَد...
مردوک، خدای بزرگ، مرا برگزید تا فرمانروایی کنم و عدالت را بر زمین بگسترانم.
من فرمان دادم که هیچ‌کس نباید از مردم را از سرزمین شان به زور کوچ دهد...
من خانه‌های ویران‌شده را آباد کردم، خدایان را به معابد خود بازگرداندم و مردمان را به خانه‌هایشان.»


توصیف ظاهری منشور کورش بزرگ

استوانه‌ای (Cylindrical)

از گل رس پخته (Clay) ساخته شده است.

ابعاد:

طول: حدود ۲۲٫۵ سانتی‌متر

قطر: حدود ۱۰ سانتی‌متر در پهن‌ترین بخش

وزن: تقریباً ۲٫۳ کیلوگرم


منشور توخالی است و دو سر آن کمی نوک‌دار و بیضی‌شکل هستند. شکل استوانه‌ای آن باعث می‌شده تا هنگام نگارش، بتوان آن را به‌آرامی چرخاند و خطوط را به‌صورت افقی بنویسند.

خط و زبان

زبان: اکدی (Akkadian) از شاخه زبان‌های سامی شرقی

خط: میخی بابلی نو (Neo-Babylonian Cuneiform)

تعداد سطور: حدود ۴۵ سطر (برخی بخش‌ها شکسته و ناقص‌اند)

نوشته به‌صورت مارپیچ و از چپ به راست، پیرامون استوانه حک شده است.

وضعیت کنونی و ترمیم

هنگام کشف، منشور شکسته و ناقص بود.

در حال حاضر از دو قطعه اصلی تشکیل شده است که بخش‌هایی از سطور میانی مفقود شده‌اند.

بعدها در سال ۱۹۷۰، قطعات کوچکی در موزه بریتانیا شناسایی و با قطعه اصلی تطبیق داده شدند.

قطعه‌ای از بخش میانی منشور در مجموعه مؤسسه شرقی دانشگاه شیکاگو نگهداری می‌شود و نسخه‌های دیجیتالی آن با همکاری موزه بریتانیا بازسازی شده‌اند.

نحوهٔ کشف منشور

سال کشف: ۱۸۷۹ میلادی

محل کشف: بابل باستان (در نزدیکی حلّه امروزی، عراق)

کاشف: هیئت باستان‌شناسی آسوری موزه بریتانیا به سرپرستی هرمز رسام (Hormuzd Rassam)، باستان‌شناس آشوری-بریتانیایی.

منشور در هنگام حفاری در معبد اساگیلا (Esagila)، که معبد اصلی خدای بابلی مردوک بود، یافت شد.

رسام این استوانه را از میان بقایای دیوارهای فرو ریخته معبد کشف کرد. کشف آن در ابتدا به عنوان یکی از اسناد تاریخی فتح بابل به دست کوروش گزارش شد.

محل نگهداری

موزه بریتانیا (The British Museum) در لندن

تالار آثار بین‌النهرین

در زمان جشن های 2500 ساله یکبار بمدت چند روز منشور به ایران آمد و سپس در سال ۲۰۱۰، برای دومین بار، منشور به‌صورت نمایش ویژه و موقت به موزه ملی ایران در تهران امانت داده شد.

موقعیت و ارزش تاریخی
منشور کوروش نه‌تنها از نظر هنری و کتیبه‌نگاری بسیار ارزشمند است، بلکه از نظر تاریخی، نشان‌دهندهٔ شیوهٔ حکومت کوروش، سیاست دینی و فرهنگی او، و بینش او نسبت به آزادی و عدالت است.











نماد جشن های 2500 ساله







قسمتی از متن منشور به خط میخی



ورودی British Museum لندن







سالن قرار گیری منشور



هورمزد رسام (کاشف منشور کوروش)